ไขข้อข้องใจ! “ผ่าคลอด น้ำนมไหลช้า” จริงหรือ?

ผ่าคลอด น้ำนมไหลช้า จริงหรือ!? และหากน้ำนมมาช้าลูกสามารถกินนมชงจากขวดได้หรือไม่? ไปหาคำตอบของเรื่องนี้กันค่ะ

ผ่าคลอด น้ำนมไหลช้า จริงหรือ?

ไม่ว่าแม่จะคลอดด้วยวิธีใด  ธรรมชาติก็สร้างให้แม่ทุกคนมีน้ำนมสำหรับลูกที่เกิดมาอยู่แล้ว โดยปกติน้ำนมแม่จะมาอย่างเต็มที่ภายใน 1-5 วันหลังจากคลอด  แม่ที่คลอดด้วยวิธีธรรมชาติ แม่จะฟื้นตัวเร็วไม่ต้องอดอาหารและน้ำ ลูกก็จะไม่ได้รับผลข้างเคียงจากยาใดๆ  ก็จะตื่นตัวเร็วตอบสนองต่อแรงกระตุ้นในการดูดนมแม่ได้ดี นมแม่ก็จะมาเร็ว ทำให้การคลอดธรรมชาติได้เปรียบกว่าเล็กน้อย

ส่วนการผ่าคลอด  แม่ต้องอดอาหารและน้ำหลังการผ่าตัด  ร่างกายอ่อนเพลียจากการผ่าตัด  ทำให้การสร้างน้ำนมของแม่ที่ผ่าตัดคลอดจะช้ากว่าแม่ที่คลอดธรรมชาติ 2-3 วัน  เพื่อช่วยให้การสร้างน้ำนมเร็วขึ้น  จะต้องให้ลูกดูดนมแม่ให้เร็วที่สุด  ดูดบ่อยๆ  ดูดให้ถูกวิธี  และเมื่อแพทย์อนุญาตให้ทานอาหารได้  แม่ก็ต้องทานอาหารประเภทน้ำมากๆ  เพราะร่างกายจำเป็นต้องใช้น้ำในการสร้างน้ำนม นอกจากนี้ แม่ก็ต้องพักผ่อนให้พอเพียงอีกด้วย การต้อนรับญาติๆ หรือเพื่อนๆที่มาเยี่ยมตลอด ในช่วงสัปดาห์แรกหลังคลอด จนไม่ได้พักผ่อน  สามารถส่งผลกระทบทำให้สร้างน้ำนมได้น้อยเช่นกัน

อย่างไรก็ตาม การกระตุ้นเต้านมโดยให้ทารกดูดนมประมาณ 3-5 นาทีแม้ยังไม่มีน้ำนมมา (ให้ก่อนให้นมลูกทุกครั้ง) วันละอย่างน้อย 6 ครั้งในช่วงแรกจะช่วยกระตุ้นให้น้ำนมมาเร็วขึ้นและมากเพียงพอ และเมื่อน้ำนมมาแล้ว เพิ่มการให้ในแต่ละครั้งนานขึ้นเป็นครั้งละ 10-15 นาที การมีความพยายามและตั้งใจของคุณแม่โดยให้กระตุ้นบ่อยพอและนานพอในแต่ละครั้งจะช่วยให้ปริมาณน้ำนมมาได้พอเพียงกับความต้องการของลูกได้ และคุณแม่จะภูมิใจที่สามารถให้นมแม่ที่มีประโยชน์แก่ลูกได้

Must read : อุ้มลูกดูดนม ด้วย 6 เคล็ดลับ ท่าอุ้มกระตุ้นน้ำนม

กระบวนการสร้างน้ำนม

เมื่อเริ่มตั้งครรภ์ได้ 8 สัปดาห์ เต้านมจะเริ่มมีการเปลี่ยนแปลง คือ ที่ลานหัวนมจะใหญ่และสีเข้มขึ้น หัวนมอาจจะตั้งขึ้น เต้านมแข็งและตึง จากนั้นจะค่อยๆ ขยายขนาดออก  ซึ่งเต้านมใหญ่หรือเล็กนั้นขึ้นอยู่กับไขมันในเต้านม ฉะนั้นจึงไม่เกี่ยวกับการมีน้ำนมว่าจะมีปริมาณมากหรือน้อย ซึ่งขึ้นอยู่กับจำนวนต่อมน้ำนมภายในเต้านมมากกว่าเมื่อตั้งครรภ์ในช่วง 2 – 3 เดือนสุดท้ายก่อนครบกำหนดการคลอดฮอร์โมนโปรแลคตินจะมีระดับสูงขึ้น ซึ่งฮอร์โมนตัวนี้เป็นตัวการสำคัญในการผลิตน้ำนม แต่ไม่เกี่ยวกับการไหลของน้ำนม ซึ่งน้ำนมจะไหลออกมาได้ดีต้องมีขึ้นร่วมกับการดูดของลูกน้อย ซึ่งเราจะเรียกว่า Reflex 5 อย่าง

• Reflex 3 อย่างจากลูก   1. ลูกอ้าปากหาหัวนม (Searching) 2. ลูกดูด (Sucking)3. ลูกกลืนน้ำนม (Swallowing)
• Reflex 2 อย่างจากแม่ 4. Plolactin reflex (เป็น reflex จากร่างกาย) ยิ่งลูกดูดมาก ร่างกายก็จะหลั่งโปรแลคตินมาก ทำให้มีการผลิตน้ำนมมากขึ้น 5. Oxytocin reflex (เป็น reflex จากจิตใจแม่) ถ้าแม่มีอารมณ์ดี ไม่เครียด จะยิ่งทำให้การไหลของน้ำนมเป็นไปด้วยดี

Must read : กลไกการหลั่งน้ำนมที่แม่มือใหม่ควรรู้!

ท่อน้ำนมอุดตัน เกิดจาก?

เป็นเรื่องปกติสำหรับผู้หญิงหลายคนที่จะมีอาการท่อน้ำนมอุดตันถ้าเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ท่อน้ำนมอุดตันมีอาการปวดบวมและเป็นก้อนในเต้านม ซึ่งไม่เกี่ยวข้องกับการมีไข้หรืออาการอื่น ท่อน้ำนมอุดตันเกิดขึ้นเมื่อน้ำนมไม่ถูกระบายออกและเกิดการอักเสบ จากนั้นแรงดันที่เกิดจากการอุดตัน และเนื้อเยื่อบริเวณใกล้เคียงจะเกิดการอักเสบ ท่อน้ำนมอุดตันมักเกิดทีละข้าง  ปัญหาท่อน้ำนมอุดตัน เป็นเพราะน้ำนมบริเวณนั้นข้นมากจนทำให้ไหลไม่สะดวก และอุดตันคั่งค้างอยู่ในท่อน้ำนมท่อใดท่อหนึ่ง น้ำนมส่วนที่เหนือจุดที่อุดตันขึ้นไปจะคั่งจนเกิดเป็นก้อนไตแข็งๆ อาจเกิดจาก

• ให้ลูกดูดนมไม่บ่อยพอ เพราะแม่เจ็บนมอันเนื่องมาจากหัวนมแตก เป็นต้น
• ระบายน้ำนมออกจากเต้าไม่หมด
• ผลจากแรงกดทับเต้านม อาจเกิดจากการสวมเสื้อชั้นในที่คับเกินไป นอนตะแคงทับข้างนั้นนาน เป็นต้น
• เต้านมใหญ่หย่อนยาน ทำให้ส่วนล่างระบายน้ำนมออกไม่ได้ดี

ทำไมต้องเปิดท่อน้ำนม?

อาการท่อน้ำนมอุดตันนั้น เกิดจากการที่น้ำนมไหลไม่สะดวกจากการอุดตันของท่อส่งน้ำนม ทำให้เต้านมแข็ง เป็นแผ่นหนา หรือเป็นก้อนอยู่ใต้ผิวหนัง คลำพบก้อนแข็งบริเวณที่ท่อน้ำนมอุดตัน ลักษณะหัวนมและลานนมผิดรูปไป บางครั้งอาจมีอาการเส้นเลือดปูดออกมาอย่างเห็นได้ชัด ลูกดูดนมไม่ออก หรือดูดได้เพียง 20%เท่านั้น บางครั้งอาจจะพบจุดสีขาวที่หัวนม (White dot) อาการท่อน้ำนมอุดตัน สามารถพัฒนาไปเป็นเต้านมอักเสบ Mastitis ได้ หากปล่อยทิ้งไว้นาน และไม่ได้รับการรักษา

Must read : เต้านมคัด ปวดมาก แก้ไขอย่างไรดี ?

Must read : น้ำนมเหลือง สิ่งมหัศจรรย์ปกป้องลูกจากโรคร้าย

Must read : ผลวิจัยเผย! “นมแม่” สามารถสกัดกั้นเชื้อโรคได้จริง!

Must read : ประโยชน์คับเต้า นมแม่ ทำอะไรได้มากกว่าที่คิด

ทั้งนี้สามารถใช้วิธี ประคบร้อน อาจจะใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำร้อนจัดประคบ หรือแช่น้ำฝักบัว โดยเปิดน้ำร้อนจ่อไปที่หน้าอกบริเวณที่ท่อน้ำนมอุดตัน หลังจากประคบร้อนหรือแช่น้ำฝักบัวร้อนๆสัก 15 นาทีแล้ว ให้ใช้มือนวดวนเป็นก้นหอย จากรอบๆหน้าอกด้านนอกเข้ามาจนลานนม

***แต่วิธีที่ดีที่สุด คือ

1. ลูกและแม่ควรจะอยู่ด้วยกันตลอดเวลาหลังคลอด เพื่อให้ลูกได้ดูดนมแม่เร็ว และได้ดูดตามต้องการตลอดเวลา
2. ให้ลูกดูดนมถูกวิธี ดูดบ่อย และดูดนานพอ
3. ไม่ให้ลูกดูดนมผสมร่วมกับนมแม่
4. ขจัดความกังวลหรือความเครียดที่มีอยู่ให้หมดไป ก่อนให้นมลูกทำจิตใจให้สบายทุกครั้ง
5. คุณแม่ต้องกินอาหารและดื่มน้ำให้เพียงพอ
6. พักผ่อนให้เพียงพอ
7. ปรึกษาแพทย์หรือเจ้าหน้าที่ทางการแพทย์เกี่ยวกับการใช้ยารักษาโรคหรือการคุมกำเนิด

Must read : ท่อน้ำนมอุดตัน แก้อาการ ด้วยมะเขือเปราะ

ควรให้ลูกกินนมจากขวดหรือไม่?

การที่คุณแม่เพิ่งคลอด แล้วอาจทำให้มีน้ำนมจากเต้าออกมาน้อย มีคุณแม่จำนวนมากที่ได้รับความรู้ผิดๆ จากบุคลากรในโรงพยาบาลว่า น้ำนมน้อย ต้องเสริมนมผสมให้ลูกก่อน รอให้น้ำนมมาก่อน แล้วค่อยให้นมแม่ ซึ่งการทำเช่นนั้นยิ่งทำให้น้ำนมแม่มาช้ากว่าเดิม  วิธีที่จะเร่งให้น้ำนมมาเร็วๆ คือ ต้องพยายามนำน้ำนมออกจากร่างกายให้เร็วที่สุด มากที่สุด ด้วยการให้ลูกดูดนมแม่อย่างถูกวิธีบ่อยๆ ซึ่งในช่วงสองสามวันแรกนั้น ลูกจะหลับเป็นส่วนใหญ่ และดูดยังไม่ค่อยเก่ง แม่ก็อ่อนเพลียจากการคลอด การใช้มือบีบหรือเครื่องปั๊มคุณภาพดีจะช่วยให้สามารถนำน้ำนมออกมาจากร่างกายได้มากขึ้นกว่าการรอให้ลูกดูดอย่างเดียว  และจะช่วยให้การผลิตน้ำนมเร็วและมากขึ้น

แต่การบีบหรือปั๊มในช่วงหลังคลอดใหม่ๆ นี้ก็มีข้อควรระวังคือ ร่างกายที่ผ่านการคลอดมาใหม่ๆ นั้น มักจะอ่อนเพลียและ อ่อนไหวง่าย การบีบหรือปั๊ม หรือแม้แต่ให้ลูกดูด ก็จะทำให้คุณแม่รู้สึกเจ็บหัวนม เต้านมมากๆได้  จนทำให้แม่หลายๆ ท่าน รู้สึกว่าการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่นี้ช่างเจ็บปวด และทรมานเสียจริง  ขอให้เข้าใจว่าความรู้สึกเจ็บปวดทรมานแบบนั้นจะคงอยู่ไม่นาน จะดีขึ้นเรื่อยๆ เมื่อเวลาผ่านไป หลังจากนั้น ไม่ว่าลูกจะดูด ใช้มือบีบ หรือใช้เครื่องปั๊ม ก็จะไม่เจ็บอีกต่อไป

ปัญหาติดจุก NIPPLE CONFUSION

อีกหนึ่งเรื่องหากคุณแม่ให้ลูกกินนมจากขวด ก่อนเข้าเต้า ก็อาจทำให้ลูกติดขวดได้จึงไม่ควรให้ลูกน้อยที่เพิ่งเกิดกินนมจากขวดก่อน เพราะถ้าเด็กดูดนมจากขวด ซึ่งมันจะเป็นการดูดคนละแบบกับการดูดนมจากเต้า และดูดง่ายกว่าเยอะ
ทำให้เด็กจะชินกับการดูดนมจากขวดมากกว่า แล้วจะไม่ยอมดูดนมจากเต้าอีก ซึ่งภาวะนี้เรียกว่า ว่า nipple confusion หรืออาการสับสนระหว่างจุกนมแม่และจุกนมปลอม

ปัญหานี้เกิดจากความเข้าใจผิดๆ ว่า การกินนมจากเต้าแม่ก็เหมือนกับการกินนมจากขวด ทารกที่กินนมจากขวดตั้งแต่อายุน้อยมากๆ จะมีปัญหาในการดูดนมแม่ เพราะนมแม่และขวดมีวิธีดูดที่แตกต่างกัน

อ่านต่อ >> “วิธีแก้อาการติดจุก ทำอย่างไรให้ทารกหายสับสน” คลิกหน้า 2