ของเล่น ของชอบของเด็ก ด้วยสีสัน รูปทรง น่าดึงดูดใจ นอกจากจะมอบความสนุกให้แก่ลูกแล้ว รู้ไหมว่าหากรู้จักเลือกสักนิด คำว่าอัจฉริยะสำหรับลูกน้อยคงไม่ไกลเกินฝัน
ของเล่น เสริมIQ EQลูกน้อย..ใครว่าอัจฉริยะสร้างไม่ได้!
พัฒนาการที่ดีสามารถส่งเสริมลูก ๆ ได้จากการเล่น การเลือกของเล่นที่ถูกต้องและเหมาะสมกับช่วงอายุจะยิ่งทำให้เด็ก ๆ มีพัฒนาการทั้งทางกล้ามเนื้อ สมอง สติปัญญา เติบโตควบคู่กันได้อย่างมีศักยภาพ มาร่วมฟังความรู้ดี ๆ เกี่ยวกับการเล่นและของเล่นเสริมพัฒนาการของเด็กในวัย 0-6 ปีโดย พญ.คคนางณ์ จันทรภักดี กุมารแพทย์ด้านพัฒนาการและพฤติกรรม รพ.สมิติเวช กันก่อน
ขอขอบคุณคลิปดี ๆ จาก Samitivej Hospital
ตัวช่วยที่ดีสำหรับคุณพ่อคุณแม่เห็นจะหนีไม่พ้น “ของเล่น” เพราะเป็๋นอีกสิ่งที่สามารถทำให้ลูกน้อยของเราใช้เวลาง่วนอยู่กับเจ้าสิ่งนี้ได้อยู่นานสองนาน ทำให้พ่อแม่ยังพอได้หายใจหายคอ พักผ่อนไปในตัว แต่การที่จะทิ้งลูกรักไว้กับสิ่งใดนั้น เราควรต้องเลือกกันสักนิด ของเ่ล่นที่จะนำมาให้ลูกเล่นนั้น นอกจากจะต้องสะอาด ปลอดภัยแล้ว จะดีกว่าไหมหากเราใส่ประโยชน์ดี ๆ เพิ่มลงไปในตัวช่วยของเราอีกสักหน่อย ทำให้เวลาลูกเล่นของเล่นไม่เพียงแต่ได้รับความสนุกสนานแล้ว ยังทำให้เขาได้รับพัฒนาการที่ดีเหมาะสมตามวัยอีกด้วย วันนี้ทาง ทีมแม่ ABK จึงนำเกร็ดความรู้ในการเลือกของเล่นให้ลูกตามวัยจากคุณหมอมาฝากกัน
ของเล่นที่เหมาะกับเด็กวัย 0-6 เดือน
- กระตุ้นการมองเห็น เด็กวัยนี้จะชอบมองของที่มีสีสันและของที่เคลื่อนไหวช้า ๆ เช่น โมบายตุ๊กตาสีสดใส วัสดุบางเบาที่พริ้วตามลมได้
- กระตุ้นการฟังเสียง เช่น ของเล่นที่เคาะ เขย่าแล้วเกิดเสียงกรุ๊งกริ๊งหรือเสียงดนตรี
- กระตุ้นการใช้มือและปาก เด็กวัยนี้มักสำรวจสิ่งรอบตัวโดยใช้มือและปาก เช่น ของห็เล่นที่เป็นยางนิ่มๆ ที่เด็กสามารถเอาเข้าปากได้โดยเน้นวัสดุที่สะอาดปลอดภัย ตุ๊กตาผ้านิ่ม ๆ ลูกบอลเล็กสีสดที่เด็กสามารถหยิบจับไขว่คว้าได้
ของเล่นเสริมพัฒนาการ ที่เหมาะกับเด็กวัย 7-12 เดือน
- ส่งเสริมให้เด็กรู้จักผิวสัมผัสต่างๆ มากขึ้น เช่น ลูกบอลที่มีผิวสัมผัสนุ่มเรียบหรือเป็นปุ่มๆ ที่เด็กจับหรือขยำได้
- ส่งเสริมการใช้กล้ามเนื้อและฝึกการเคลื่อนไหว เช่น รถลากจูง ของเล่นที่กลิ้งได้ บล็อกไม้หรือพลาสติกขนาดใหญ่ที่เด็กสามารถต่อให้สูงหรือหยิบใส่เข้าออกภาชนะ เพื่อฝึกทักษะการใช้กล้ามเนื้อมือและขาให้แข็งแรงขึ้น
- ส่งเสริมสติปัญญา เช่น หนังสือภาพที่มีรูปสัตว์สีสดใสอาจเป็นกระดาษแข็ง พลาสติก หรือผ้าก็ได้ การสนใจมองภาพ การหัดจับ หัดเปิดปิดหนังสือเป็นการกระตุ้นพัฒนาการ ทั้งด้านภาษาและกล้ามเนื้อมือ
ของเล่นเสริมพัฒนาการ ที่เหมาะกับเด็กวัย 1-2 ปี
- ส่งเสริมการใช้กล้ามเนื้อ การทรงตัว เช่น รถลากจูงเล็ก ๆ ของเล่นไขลาน แท่งไม้หรือพลาสติกรูปทรงต่างๆ เพื่อหยิบ จับ วาง ของเล่นที่บีบ กด หรือขยำแล้วมีการเปลี่ยนรูปหรือตำแหน่ง สีไม้หรือสีเทียนเพื่อฝึกหัดจับและขีดเขียนเสริมทักษะกล้ามเนื้อมือ
- ส่งเสริมพัฒนาการทางภาษา เช่น นิทานตามวัย สมุดรูปภาพสัตว์ สิ่งของ ฝึกให้เด็กเรียนรู้ชื่อสิ่งของต่าง ๆ
- ส่งเสริมพัฒนาการสติปัญญาและการใช้มือสายตาประสานกัน เช่น กล่องหยอดรูปทรงต่าง ๆ
ของเล่นที่เหมาะกับเด็กวัย 2-3 ปี
- ส่งเสริมการใช้กล้ามเนื้อต่าง ๆ ให้สัมพันธ์และคล่องแคล่วมากขึ้น เช่น จักรยานสามล้อ ซึ่งเด็กต้องใช้ทักษะการทรงตัว กล้ามเนื้อมือขาที่ประสานกันรวมถึงการมองเห็นด้วย ลูกปัดขนาดใหญ่ให้เด็กฝึกร้อย ช่วยฝึกสมาธิและกล้ามเนื้อมือสายตาประสานกัน
- ส่งเสริมพัฒนาการทางภาษา เช่น นิทานตามวัยที่มีเนื้อเรื่องรูปภาพที่น่าสนใจและมีสีสัน การอ่านหนังสือกับเด็กด้วยน้ำเสียงและบรรยากาศที่สนุกสนานจะทำให้เด็กได้คำศัพท์ใหม่ ๆ มากขึ้น ส่งผลดีต่อพัฒนาการโดยรวมทั้งด้านการพูดสื่อสารและด้านอารมณ์ของเด็ก
- ส่งเสริมพัฒนาการสติปัญญา เช่น จิ๊กซอ บล็อกไม้ ก้อนไม้สีและรูปทรงต่าง ๆ ให้เด็กเรียนรู้การจับคู่สี รูปทรงต่างๆ และด้านการนับจำนวน
- ส่งเสริมจินตนาการและการแก้ปัญหา เช่น ชุดของเล่นเลียนแบบของจริงเพื่อเล่นบทบาทสมมติกับเด็ก ซึ่งนอกจากสนุกแล้วเด็กยังได้เรียนรู้คำศัพท์ใหม่ ๆ เพิ่มในการสื่อสารและบอกความต้องการด้วย
ของเล่นเสริมพัฒนาการ ที่เหมาะกับช่วงวัย 4-6 ปี
- ส่งเสริมการใช้กล้ามเนื้อต่าง ๆ คล่องแคล่วมากขึ้น เช่น จักรยาน สกูตเตอร์ ซึ่งเด็กต้องใช้ทักษะการทรงตัว กล้ามเนื้อมือขาที่ประสานกัน การได้เล่นเป็นกลุ่มช่วยเด็กเรียนรู้ทักษะทางด้านสังคมด้วย
- ส่งเสริมความคิดจินตนาการและการแก้ปัญหาที่ซับซ้อนขึ้น เช่น ชุดของเล่นเลียนแบบของจริงเพื่อเล่นบทบาทสมมติกับเด็กเป็นเรื่องราว เช่น ชุดครัว ชุดอุปกรณ์คุณหมอ ชุดเลโก้สร้างเมือง นอกจากสนุกได้คำศัพท์เพิ่ม ในขณะเล่นเด็กยังได้เรียนรู้ทักษะวางแผนและการแก้ปัญหาซึ่งสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตจริงได้ในอนาคต
ของเล่นที่มีดีไม่ใช่เล่น ๆ
ตัวอย่างของเล่นที่เราสามารถหาได้ง่าย ๆ ไม่จำเป็นต้องซื้อหาที่มีราคาแพง เพราะสิ่งสำคัญในการเล่นเสริมพัฒนาการลูกนั้น นอกจากตัวของเล่นแล้ว ยังเป็นการร่วมเล่นกับลูกน้อยของคุณพ่อคุณแม่มากกว่า เพราะคำว่า “เล่น” นั้นไม่มีกฎตายตัวแน่นอน ดังนั้นคุณสมบัติข้อแรกที่ของเล่นทุกชิ้นที่เลือกให้ลูกนั้นต้องมี นั่นคือ ต้องคำนึงถึงความปลอดภัย วัสดุที่ใช้ สีที่อยู่บนของเล่น ควรเป็นสิ่งที่ไม่ก่อให้เกิดอันตรายแก่เด็กได้
ของเล่นไม้ที่มีล้อ (เหมาะสำหรับเด็กวัย 1-2 ปี)
แผ่นไม้รูปรถที่มีขนาดความยาว 16 – 18 เซนติเมตร มีเชือกผูกลากได้โดยเชือกยาวประมาณ 60 – 70 เซนติเมตร
วิธีเล่น
- พ่อแม่จับมือเด็กให้ลากของเล่นเดินไปข้างหน้าด้วยกัน
- คอยกระตุ้นให้เด็กเดินต่อไปโดยทําหลาย ๆ ครั้ง จนเด็กสามารถเดินลากของเล่นไปได้เอง
ประโยชน์เสริม IQ
นอกจากจะฝึกการใช้มือโดยการดึงเชือกลากของเล่นแล้ว ขณะที่ลูกทำการหาวิธีดึงลาก ลองผิดลองถูกเพื่อให้รถเคลื่อนไปนั้น สมองเขาจะได้รับการพัฒนา เรียนรู้จากประสบการณ์ที่ได้ลองด้วยตนเอง
รูปภาพตาหมากรุก (เหมาะสำหรับเด็กวัยแรกเกิด-6 เดือน)
รูปภาพขนาด 10 x 10 เซนติเมตร โดยมีช่องตารางหมากรุกสีขาว-ดำ เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาด 1.5-2 x 1.5-2 เซนติเมตร
ประโยชน์เสริม IQ
ฝึกการมองวัตถุในเด็กแรกเกิด -3 เดือน โดยถือให้ห่างจากหน้าเด็ก 20 ซม.แล้วเคลื่อนไหวรูปเพื่อให้เด็กจ้องมอง สมองของลูกก็จะได้รับรู้ถึงมิติของภาพตาหมากรุก เห็นถึงภาพลวงตาเป็นชั้นหลั่นกันไปตามมุมที่เขามอง
แผ่นกระดาษแข็งสีพื้น (เหมาะสำหรับเด็กวัย 7-9 เดือน)
กระดาษแข็ง ขนาด 30 x 30 เซนติเมตร มีรูอยู่ตรงกลางมีเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 0.5 – 0.7 ซม.
วิธีเล่น
- พ่อแม่โผล่หน้าออกมาจากกระดาษแข็งที่เตรียมไว้ด้านใดด้านหนึ่งพร้อมกับพูดว่า “จ๊ะเอ๋”
- หยุดรอจังหวะเพื่อให้เด็กหันมามองหรือยิ้มเล่นโต้ตอบ
- ทําซํ้าโดยโผล่หน้าออกมาจากกระดาษแข็งด้านเดิมหรือสลับเป็นอีกด้านพร้อมกับพูดว่า “จ๊ะเอ๋”
- ฝึกบ่อยๆ จนกระทั่งเด็กสามารถร่วมเล่นจ๊ะเอ๋ได้
ประโยชน์เสริม IQ
ฝึกทักษะทางสังคมโดยการเล่นจ๊ะเอ๋ ทำให้เด็กรับรู้ได้ถึงหลักการคงอยู่ และหายไป สอนให้เข้าใจว่าถึงแม่หายไปจากสายตา แต่ก็จะกลับมาได้ เมื่อเด็กเข้าใจในเรื่องนี้จะทำให้ อาการติดแม่พัฒนาดีขึ้น ฝึกให้สมองรับรู้ถึงความเป็นนามธรรมในเบื้องต้น เมื่อโตจะเรียนรู้เรื่องดังกล่าวได้ง่าย
ของเล่นที่มีเสียง และสีสดใส
เช่น กรุ๋งกริ๋ง
วิธีเล่น (สำหรับเด็กวัย 5-6 เดือน)
- จัดเด็กอยู่ในท่านอนหงายเขย่าของเล่นให้ห่างจากตัวเด็กประมาณ 20-30 ซม. (1 ไม้บรรทัด)ที่จุดกึ่งกลางลำตัว
- ถ้าเด็กไม่เอื้อมมือออกมาคว้าของเล่นให้ใช้ของเล่นแตะเบา ๆ ที่หลังมือเด็กและขยับของเล่นถอยห่างในระยะที่เด็กเอื้อมถึง
- ถ้าเด็กยังคงไม่เอื้อมมือมาคว้า ให้พ่อแม่ช่วยเหลือด้วยการจับมือเด็กให้เอื้อมมาหยิบของเล่น
วิธีเล่น (สำหรับเด็กวัย 10-12 เดือน)
- จัดให้เด็กอยู่ในท่ายืนเกาะเครื่องเรือนพ่อแม่อยู่ด้านหลังเด็กระยะห่างพอดีที่จะช่วยประคองเมื่อเด็กจะล้ม
- หยิบของเล่นขึ้นมาเล่นในระดับสายตาของเด็กเมื่อเด็กสนใจของเล่น วางของเล่นไว้ที่พื้น
- พูดคุย ชักชวนให้เด็กหย่อนตัวลงมานั่งเล่นของเล่นที่พื้นด้วยกันกับพ่อแม่
- ถ้าเด็กยังทรงตัวไม่ดี สามารถช่วยพยุงตัวเด็กให้ลงนั่งที่พื้น ลดการช่วยเหลือเด็กลงจนกระทั่งเด็กสามารถหย่อนตัวลงนั่งที่พื้นได้เอง
ประโยชน์เสริม IQ
นอกจากพัฒนาทางกายแล้ว การฝึกถึงความคงอยู่ของเสียง การเรียนรู้ รับรู้เสียงที่แตกต่างกันก็เป็นการช่วยเสริม IQ ได้ดีไม่น้อย
สิ่งของ เครื่องใช้ของเด็ก(เหมาะสำหรับเด็ก 3-4 ปี)
ได้แก่ ชาม, ช้อน, แก้วน้ำ, หวี อย่างละ 1 ชิ้น
วิธีเล่น
- พ่อแม่ฝึกออกคําสั่งขณะเล่นกับเด็ก เช่น“หวีผมตุ๊กตาแล้วเอาตุ๊กตาให้แม่” “เอาซีดีไปเก็บแล้ว หยิบหนังสือนิทานมาอ่านกัน”
- ฝึกเด็กในชีวิตประจาวัน โดยออกคำสั่ง เน้นคําที่เป็น ชื่อสิ่งของ และ การกระทํา เช่นขณะอาบนํ้า “…..เอาเสื้อใส่ตะกร้าและหยิบผ้าเช็ดตัวมา” ขณะแต่งตัว “…..หวีผมแล้วไปหยิบกางเกงมา” ขณะรับประทานอาหาร “…..เก็บจานแล้วเอาผ้าไปเช็ดโต๊ะ”
- ถ้าเด็กทําได้เพียงคําสั่งเดียว ให้พ่อแม่ชี้ไปที่สิ่งของที่ไม่ได้หยิบ แล้วสั่งซํ้า หรือ ให้พูดกระตุ้นเตือนความจําเด็ก เช่น “ต่อไปทําอะไรอีกนะ?” หรือ “ตะกี้แม่สั่งอะไรอีกนะ?” ฝึกซํ้า ๆ จนเด็กสามารถทําตามคําสั่งได้ถูกต้อง
ประโยชน์เสริม IQ
ฝึกการเล่นการใช้สิ่งของตามหน้าที่ง่าย ๆ และสามารถรับฟังและทำตามคำสั่งได้ การรับฟังตามคำสั่งเป็นการฝึกความจำ และนำไปใช้ได้จริง ซึ่งเป็นประโยชน์ด้านสติปัญญาของลูกอย่างมาก
สีเทียนแท่งใหญ่ 1 กล่อง (เหมาะสำหรับเด็กวัย 2.5-3 ปี)
วิธีเล่น
- ผู้ปกครองนํำสีเทียน มาลากเส้นเป็นวงต่อเนื่องกันให้เด็กดูเป็นตัวอย่าง
- ให้เด็กหยิบสีเทียนและพูดว่า “(ชื่อเด็ก).หยิบสี และลากเส้นแบบนี้ดูซิ”
- ถ้าเด็กทําไม่ได้ให้ผู้ปกครองช่วยจับมือเด็กลากเส้นเป็นวงต่อเนื่อง
- เมื่อเด็กเริ่มทําเองได้ปล่อยให้เด็กทําเองโดยใช้สีที่แตกต่างกันเพื่อกระตุ้นความสนใจ
ประโยชน์เสริม IQ
ฝึกการวาดภาพโดยให้เด็กเลียนแบบการขีดเขียน การเลียนแบบต้องใช้กระบวนการคิด เริ่มจากการจำ ประมวลผล และถึงจะทำตามแบบได้ ซึ่งล้วนเป็นกระบวนการฝึก IQ
พู่ไหมพรม (เหมาะสำหรับเด็กวัย 2-6 เดือน)
ไหมพรมมัดเป็นพู่ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 8 เซนติเมตรจำนวน 2 ก้อน 2 สี สีขาวผสมดำ และสีแดงล้วน
วิธีเล่น
- จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย
- ถือพู่ไหมพรมห่างจากหน้าเด็ก 30 ซม. และอยู่ในตํำแหน่งเลยจุดกึ่งกลางของใบหน้าเด็กเล็กน้อยไปทางซ้าย
- กระตุ้นให้เด็กสนใจโดยแกว่งของเล่นให้เด็กจ้องมอง แล้วค่อยๆ เคลื่อนของเล่นนั้นให้ผ่านจุดกึ่งกลางใบหน้าเด็กไปทางด้านขวาและสลับมาทางด้านซ้าย
หมายเหตุ ถ้าเด็กไม่มองตาม ให้ช่วยเหลือโดยการประคองหน้าเด็กเพื่อให้หันมามอง และอาจใช้ใบหน้าแม่กระตุ้นโดยการแสดงสีหน้า ยิ้ม
ประโยชน์เสริม IQ
ฝึกการมองพู่ไหมพรมผ่านเส้นแนวกลางลำตัวและมองในแนวขึ้นลง มองดูจนลับไปจากสายตา ทางด้านสติปัญญาเป็นการฝึกความเข้าใจของการคงอยู่ของวัตถุแม้จะเคลื่อนที่ก็ตาม
จะเห็นได้ว่าของเล่นที่สามารถเสริมพัฒนาการของลูกน้อยได้นั้น เราสามารถปรับเปลี่ยนวิธีการเล่นจากของเล่นชิ้นเดียวกัน ในวัยของลูกที่แตกต่างกันได้ ของเล่นจะมีค่า มีประโยชน์ ช่วยพัฒนาศักยภาพทางสติปัญญาให้แก่ลูกได้ก็ต่อเมื่อ พ่อแม่เป็นผู้กระตุ้นให้แก่ลูกนั่นเอง
ขอขอบคุณข้อมูลอ้างอิงจาก สถาบันราชานุกูล กรมสุขภาพจิต /รพ.สมิติเวช/ คู่มือส่งเสริมพัฒนาการเด็ก กรมสุขภาพจิต
อ่านต่อบทความดี ๆ คลิก
ของเล่นธรรมชาติ ของเล่นเสริมพัฒนาการ ที่ไม่สำเร็จรูป แต่มหัศจรรย์ต่อลูกน้อย
เลี้ยงลูกให้ เก่ง ดี มีสุข ไปกับเรา คลิกติดตามที่